ග්‍රහ ලෝක හතක නව සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයක් – ග්‍රහ ලෝක තුනක ජලය?

එම ග්‍රහලෝකයක් මෙසේ විය හැක -Credits: NASA/JPL-Caltech

එනම් මින් ග්‍රහ ලෝක තුනක්ම තිබෙන්නේ ජිවය  පැවතිය හැකි සීමාවේ වීමය  (“habitable zone alias goldilocks zone’). මෙය හැබිටබල් සෝන් හෙවත් පැරණි ළමා කතාවක් වන  ගොල්ඩිලොක් හි දැරියගේ නමින් ද  හැඳින්වේ. එනම් මේ ග්‍රහලෝක තුන තමන්ගේ සුර්යයා ගේ සිට ඇති දුර අපේ පෘතුවිය අපේ හිරුට ඇති දුරට සමාන දුරකින් (මද වෙනස් කම් සහිතව) පිහිටා  තිබේ. එහි තේරුම නම්  මේවායේ ජිවය පැවතීමට අවශ්‍ය ද්‍රව ජලය තිබිය හැකි වීමය. ජලය තිබී නම් මහා සාගරද තිබිය හැකිය. එසේ සාගර තිබේනම් ජීවයට ද පැවතිය හැකිය.

නාසා ආයතනයෙන් එලි දක්වන ලද වීඩියෝවක් ඉහත තිබේ. (Credits: NASA)

මෙසේ වෙනත් සුර්යයන්  වටා ග්‍රහලෝක තිබෙන බව දැන ගන්නේ කෙස්ද? මෙවැනි ග්‍රහලෝකයක්  නම් කරන්නේ  ට්‍රාන්සිට් එක්සෝප්ලැනෙට් (Transiting exoplanets) යනුවෙනි. “ට්‍රාන්සිට්” යනු හරහා ගමන් කරන යන තේරුම දෙන්නකි.

පළමු ක්‍රමය නම් බලවත් දුරේක්ෂයකින් කෙලින්ම නිරීක්ෂණය කිරීමයි. (direct imaging) මෙසේ නිරීක්ෂණය කර ග්‍රහලෝකයක් සොයාගත් ප්‍රථම දුරේක්ෂය ස්ටෙයාර් (STARE) නම් සෙන්ටිමීටර් 10 ක (කාචයක්) අපර්චර් එකක් තිබුණකි. අද අපට බ්‍රහස්පති, සෙනසුරු හෝ ඔවුන්ගේ චන්ද්‍රයන් මේ ක්‍රමයට නිවසේදී වුවද නිරීක්ෂණය කළ හැකිය.

ඊළඟ ක්‍රමය කොරෝනග්‍රපි (Coronagraphy) ලෙස හැඳින්වේ. උපකරණය දිසාවට එන හිරුගේ රශ්මි කදම්බය කිසියම් පෙත්තක් (disk) වැනි යමකින් සඟවා එය නිරීක්ෂණය කරනු ලැබේ. එසේ කරන විට කෙළින් ම බැලූ විට නොපෙනන සැඟවී මෙන් තිබෙන වස්තූන් අදුරු තිත් ලෙස පෙනේ. මේ ක්‍රමයට ග්‍රහලෝකයක් සෙවීමට නම් ඒවා තමන්ගේ හිරුට ඉතා ලංව පිහිට තිබිය යුතුය. පහත පින්තූරයේ පෙනෙන්නේ ෆොමල්හට් නමැති තාරකාව අසල එසේ ඩිස්ක් එකකින් වැසීමෙන්  ෆොමල්හට් b ග්‍රහලෝකය සොයා ගැනුණු අන්දමයි.

තවත් ක්‍රමයක් වන්නේ ග්‍රහලෝක තම සුර්යයා සමග පිහිට තිබෙන කෝණය ගණනය කිරීමයි. මෙය ඇන්ගියුලර් ඩිෆරන්ස් ඉමේජින් (Angular difference imaging) ලෙස හැඳින්වේ. HR8799 නමැති තාරකාව වටා  යන ග්‍රහ ලෝක තුනක් මේ ආකාරයෙන් සොයා ගන්න ලදී.

වඩාත්ම සාර්ථක ක්‍රමයක් වන්නේ සංක්‍රාන්ති හෙවත් ට්‍රාන්සිට් (transit method) කරයි. දැනට සොයාගෙන ඇති ග්‍රහලෝක 3565 න්  බහුතරයක් සොයාගෙන  ඇත්තේ මෙලෙසය.

සාමාන්‍යයෙන් ඈත තිබෙන තාරකාවකින් එන එළියේ දීප්තිය (brightness)  බලවත් දුරේක්ෂ මගින් නිරික්ෂනය කළ හැකිය. මාස ගණනාවක් හෝ අවුරුදු ගණනාවක් තිස්සේ කරන එම නිරීක්ෂණ  වලින් එම දීප්තියෙ නොයෙකුත් ආලෝක චක්‍ර වගු  (light curve graphs) ඇඳිය හැකිය. මෙම වගු බොහොමයක් ඇඳීමෙන් පසු ඒවා  නැවත නිරීක්ෂණය කරන විට මෙම ආලෝක වගු වල ඇතැම් තැන වල බැස්මක් නිරීක්ෂණය කල හැකිය. පහත පින්තූරය බලන්න. ඒ අර තාරකාව හරහා ග්‍රහලෝකය ගමන් කරන විට දීප්තියේ අඩුවක් පෙනෙන අන්දම නිරීක්ෂණය කරන්න.

ට්‍රාන්සිට් ක්‍රමය

මෙය නිවසේදීද අත්හදා බැලිය හැකිය, නිවසේ ලාම්පුවක් (table light) උඩින් නූලක්  බැඳි බෝලයක් එල්ලන්න. ඉන්පසු එය ලාම්පුව වටා කරකවන ලෙස කෙනෙකුට භාර දෙන්න. ඔබ ලාම්පුව දෙස බලන් දිශාව හරහා බෝලය යනවිට එමගින් ලාම්පුවේ  ආලෝකය වැසෙන  අයුරු නිරීක්ෂණය කරන්න.

ට්‍රාන්සිට් ක්‍රමය තව  දුරටත්

ට්‍රාන්සිට් ක්‍රමයෙන් ගන්නා ආලෝකයේ දීප්තිය රැගත් වගුවක්

මෙසේ  ලබා ගන්නා දත්ත  එකතු කර කොපමණ දීප්තියෙ අඩු වීම් ඇත්දැයි නිරික්ෂනය කළ හැකිය. ඉන්පසු ග්‍රහලෝක කිහිපයක්ඒ තාරකාව වටා යනු ඇත්දැයි යන කාල (දින වකවානු) ගණනය කිරීමෙන් සොයා ගත හැකිය.

උපුටා ගැනීම – කොළඹ ගමයා